فریبا منصوری کارشناس بهداشت روان دانشگاه علوم پزشکی لرستان

در نگاه کلان سلامت روان بیش از آنچه مسئله‌ای تک بعدی و فردی باشد دارای ابعاد گسترده اجتماعی است. با تجربه‌های آموخته شده در دوران پاندمی کرونا پیچیدگی‌های اجتماعی سلامت روان را در شرایط بحران بر همگان آشکار و مشهود کرد و موجب شد عزم و اراده ملی در پرداخت به مشکلات این حوزه مورد توجه قرار گیرد.

همچنین در راستای اجرای بند یک اصل ۱۱۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۹۳ سیاست‌های کلی سلامت ابلاغ شده توسط مقام معظم رهبری به ارتقاء سلامت روانی با ترویج سبک زندگی ایرانی اسلامی، تحکیم بنیان خانواده، رفع عوامل تنش آفرین در زندگی فردی و اجتماعی ، ترویج آموزش‌های اخلاقی و معنوی و ارتقاء شاخص‌های سلامت روان نشان دهنده نگاه ویژه ایشان به اهمیت حفظ وارتقاء سلامت روان افراد جامعه است.

بنابراین اهمیت توجه به سلامت روان شهروندان از طرف مدیریت شهری، شناسایی ابزارهای بهبود سلامت اجتماعی و توجه به سلامت روان شهروندان هر جامعه از طریق خود آنها و اطرافیان و چگونگی تغییر رفتار تاکید می‌شود.

مراقبت‌های بهداشتی اولیه در سطح کشور پیشینه بسیار موفقی در تعمیم و توسعه سلامت روان دارد، سلامت روانی و اجتماعی و اختلالات مصرف مواد تحت تأثیر عوامل مختلفی چون عوامل اجتماعی، روانشناختی و زیستی هستند و نباید فکر کنیم که یک عامل به تنهایی آنها را به وجود می‌آورد.

به عنوان نمونه سطح پایین سواد، مشکل مسکن و درآمد، عوامل خطری برای سلامت روانی، اجتماعی و اختلال مصرف مواد هستند.

بر اساس آنچه گفته شد می‌توان نتیجه گرفت که عوامل اجتماعی سهم بالایی در رخداد اختلالات روانپزشکی دارند، با توجه به انتخاب رویکرد کنترل عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت از سوی دولت و از جمله بخش سلامت در کشور ایران، عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت روانی و اجتماعی بیش از پیش مطرح شده است.

نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که در مورد بسیاری از بیماری‌های جسمی می‌توان به علت یا علل مشکل پی برده و مداخله مستقیم انجام داد، اما در زمینه پیشگیری از اختلالات روانپزشکی و ارتقای بهداشت روان، علت یا علل مسئله روشن نیست و بهترین راه این است که عوامل خطرساز برای ابتلا و عوامل محافظت کننده از بیماری روانی را بشناسیم و در برنامه‌های پیشگیری و ارتقا بر روی آنها کار کنیم.

هم عوامل خطرساز و هم عوامل محافظت کننده می‌توانند مربوط به فرد یا خانواده باشند و هم ناشی از شرایط محیط بیرونی، شرایط اجتماعی و اقتصادی باشند.

در زمینه عوامل اجتماعی_ اقتصادی و عوامل محیطی وسیع، نیاز به راهبردهایی در سطح کلان جامعه وجود دارد تا سیاست‌ها و قوانین کشور در مسیری قرار بگیرد که تغییرات اساسی در سلامت روانی و اجتماعی افراد جامعه به وجود آید.

سواد سلامت روان جامعه یکی از مهم ترین پیش‌بینی کننده‌های سلامت روان است، به گونه‌ای که می‌تواند سطح سلامتی فرد و اجتماع را افزایش دهد، تحقیقات حاکی از آن است که افزایش دانش افراد درباره سلامت روان و اختلالات روانی آگاهی بیشتر از نحوه کمک خواهی و درمان و کاهش ننگ شماری از اختلالات روانی در سطوح فردی، اجتماعی و موسسات سبب تشخیص به موقع اختلالات روانی می شود و آثار مثبت بسیاری بر سطح سلامت روان جامعه و استفاده بیشتر از خدمات بهداشت روان دارد.

شواهد نشان می‌دهد که ارتقاء دانش در مورد سلامت روان واختلالات روان و آگاهی بهتر از چگونگی دستیابی به کمک و درمان وکاهش بارمنفی انگ اختلالات روانپزشکی درسطح فردی، اجتماعی ونهادی ممکن است تشخیص زود هنگام اختلالات روانپزشکی، بهبود نتایج سلامت روان وافزایش استفاده از خدمات بهداشتی را سبب شود.

یکی از ابعاد سواد سلامت روان اطلاع از خدمات تخصصی در دسترس است، بنابراین از مهم ترین راهکارهای حفظ سلامت روان این است که افراد بدانند خدمت حرفه‌ای در دسترس جمعیت عمومی شامل غربالگری، آموزش روانشناختی و آموزش.های پیشگیرانه است، که هدف آنها شناسایی زود هنگام و پیشگیری از مشکلات سلامت روان است.

این خدمات توسط کارشناسان سلامت روان در مراکز خدمات جامع سلامت شهری وروستایی به صورت رایگان ارائه می‌شود، خدمات تخصصی تر نیز در مراکز سلامت روان جامعه‌نگر( سراج) به صورت رایگان ارایه می‌شود.

تشخیص و درمان اختلالات شدید روان، تشخیص و درمان اختلالات خفیف روان، خدمات مدد کاری اجتماعی، ویزیت در منزل، آموزش‌های پیشگیرانه در حوزه سلامت روان که شامل مهارت‌های زندگی، فرزند پروری و خود مراقبتی است و آموزش به بیماران و خانواده‌های آنها در مرکز سلامت روان جامعه نگر ارائه می‌شود.

برنامه تشخیص و مراقبت از اختلالات روانپزشکی، برنامه پیشگیری از خودکشی، برنامه آموزش مهارت‌های زندگی برنامه آموزش مهارت‌های فرزند پروری‌ از جمله برنامه‌هایی است که می‌توان مطرح کرد.

برنامه‌های خود مراقبتی و سلامت روان، سلامت اجتماعی پیشگیری ودرمان سوء مصرف مواد و برنامه کاهش آسیب‌های اجتماعی حمای‌تهای روانی ، اجتماعی دربلایا و حوادث غیر مترقبه از دیگر برنامه‌های دانشگاه علوم پزشکی است که وی مطرح کرد.

پایان پیام/